Bình giảng một vài bài thơ của Xuân Quỳnh mà mình yêu thích

Phân tích đề

- Đề không nêu cụ thể bài thơ nào của Xuân Quỳnh. Vì thế, người viết có quyền chọn bất kì bài nào. Tuy nhiên, nên chọn những bài từng được học trong chương trình văn trung học. Hoặc chọn một bài thơ về đề tài tình yêu của Xuân Quỳnh, vì đây là mảng đề tài mà nhà thơ thể hiện sâu sắc tài năng, tâm hồn của mình.

- Khi chọn một bài thơ trữ tình của Xuân Quỳnh để bình giảng, cần lưu ý kiểu bài. Vả lại, đề tương đối tự do, người viết nên chú trọng thể hiện sự cảm nhận sâu sắc riêng của mình đối với tác phẩm. Dưới đây là hai bài bình giảng về bài thơ Hoa cúc xanh và bài thơ Sóng của Xuân Quỳnh.

Bài làm 1

Hoa cúc xanh

Hoa cúc xanh, có hay là không có

Trong đầm lầy tuổi thơ của anh xưa

Một dòng sông lặng lẽ chảy về xa

Thung lũng vắng sương bay đầy cửa sổ

Hoa cúc xanh có hay là không có

Một ngôi trường bé nhỏ cuối ngàn xưa

Mơ ước của người hay mơ ước của hoa

Mà tươi mát mà dịu dàng đến thế.

Cỏ mới mọc con chim rừng thơ bé

Nước trong ngần thầm thì với ngàn lau

Trái tim ta như nắng thuở ban đầu

Chưa chút gợn một lần cay đắng

Trên thềm cũ mùa thu vàng gió nắng

Đời yên bình chưa có những chia xa

Khắp mặt đầm xanh biếc màu hoa

Hương thơm ngát cả một vùng xứ sở

Những cô gái da mịn màng như lụa

Những chàng trai đang độ tuổi hai mươi

Người yêu người, yêu hoa cỏ đất đai

Những câu chuyện xoay quanh mùa hái quả...

Hoa cúc xanh có hay là không có

Tháng năm nào ấp ủ thơ ngây

Có hay là không thung lũng của ngày xưa

Anh đã ở và em thường tới đó

Châu chấu xanh, chuồn chuồn kim thắm đỏ

Những ngả đường phơ phất gió heo may

Cả một vùng vương quốc tuổi thơ ngây

Bao mơ ước mượt mà như lá cỏ...

Anh đã nghĩ chắc là hoa đã có

Mọc xanh đầy thung lũng của ta xưa.

Trong đời thơ Xuân Quỳnh (1942 - 1988), hiếm thấy bài thơ nào lại viết lâu đến thế (1964 - 1987). Năm 23 tuổi, làm thơ được vài ba năm. Năm 1987, chị 45 tuổi. Một bài thơ được thai nghén gần trọn đời thơ. Càng hiếm hơn, một bài thơ như thế, lại là thơ hay, bởi thường cảm xúc nồng cháy ban đầu đã nguội lạnh, thi nhân làm người thợ thơ, gọt đẽo ý nghĩ mình cho vừa vẹn câu chữ. Còn ở đây? Nhà thơ viết về một kỉ niệm, mà kỉ niệm ấy được nuôi dưỡng trong tâm hồn. Bao năm, nó vẫn sống, vẫn xanh biếc như thuở ban đầu. Vì thế, 23 năm là thời gian kỉ niệm ở với con người, sống cuộc đời của nó trong trái tim người con gái hôm qua.

Hai mươi ba nãm trước, chính người con gái ấy, một hôm bắt gặp một bông hoa cúc xanh. Từ giờ phút ấy, kỉ niệm xưa rộn ràng, sống động trong tim nàng. Với trái tim thiếu nữ, “hoa cúc xanh” là một vùng kỉ niệm được sống lại. Với nhà thơ, là biểu tượng điệp trùng về không gian, lẫn thời gian, về tình yêu trong trắng đẹp đẽ, là ước mơ rạng rỡ nhưng mãi mãi không còn. Ở đấy, là một không gian có thật:

Một dòng sông lặng lẽ chảy về xa

Thung lũng vắng sương bay đầy cửa sổ

...

Một ngôi trường bé nhỏ cuối ngàn xa

Một thời điểm hiển hiện

Tháng năm nào ấp ủ ngây thơ

Và tình yêu, mới trong sạch, tươi xinh nhường nào!

Cỏ mới mọc con chim rừng thơ bé

Nước trong ngần thầm thì với ngàn lau

Trái tim ta như nắng thuở ban đầu

Chưa chút gợn một lần cay đắng

Tất cả lộng lẫy, rộn rịp sắc màu. Chả trách nhà thơ ca ngợi: Cả một vùng vương quốc tuổi thơ ngây! Tình yêu ấy đã qua, trở thành kí ức xưa cũ, thời gian lại phủ lên nỗi nhớ da diết càng khiến lòng người ngơ ngác: có hay không một “mùa thu vàng nắng gió”; có hay không một mùa hoa xanh biếc thuở ban đầu? Kỉ niệm xao động, mạnh mẽ khiến nàng không dám khẳng định, không dám nhận về mình nữa! Hóa ra, không chỉ có nàng là chủ nhân của nó. Theo nàng, người yêu của mình mới thật là chủ nhân của thung lũng huyền diệu kia. Anh là ai, mọi người không hề biết, nhưng trong trái tim của nàng, đã đẹp đẽ, tươi sáng bội phần. Thật kì lạ trái tim người phụ nữ Việt Nam, đằm thắm, tha thiết, mãnh liệt là thế, nhưng bao giờ cũng vị tha, cũng sống cho người mình yêu. Mùa xanh xưa bao năm xao xuyến trong lòng, vậy mà nàng vẫn run rẩy với nó, vẫn cố tìm một sự đồng hành để khẳng định:

Anh đã ở và em thường tới đó

Châu chấu xanh, chuồn chuồn kim thắm đỏ

Những ngả đường phơ phất gió heo may

Cả một vùng vương quốc tuổi thơ ngây

Bao mơ ước mượt mà như lá cỏ...

Anh đã nghĩ chắc là hoa đã có

Mọc xanh đầy thung lũng của ta xưa.

Ở đây, dường như chân lí cũng thuộc về “người mình yêu”. Đấy cũng là lẽ thường của trái tim người phụ nữ Việt Nam, yêu là dâng hiến, là sống cho người khác. Thơ Xuân Quỳnh không ồn ào, hoa mỹ, nhưng đậm đà hương vị dân tộc và giàu nữ tính bởi trái tim nhà thơ luôn nồng nàn hơi ấm như trái tim bao người con gái Việt Nam.

Quang Dũng có những câu thơ: Em mãi mãi là hai mươi tuổi - Ta mãi là mùa xanh xưa! “Hoa cúc xanh” bao năm rồi vẫn xanh biếc và thơm ngát bởi vẫn sống trong trái tim con người bất chấp năm tháng cuộc đời. Và, các bạn hẳn thấy, cùng với thời gian, kỉ niệm cũng rộn ràng, rực rỡ hẳn lên. Hãy nuôi dưỡng những gì tốt đẹp, trong sáng và tươi xinh buổi ban đầu. Tình yêu hôm qua không mất, nếu con người không cố tình chôn vùi trong sương mù của sự lãng quên!

Bài làm 2

Sóng của Xuân Quỳnh là tiếng nói của một tâm hồn thiếu nữ đang trong độ tuổi hai mươi, tiếng nói của một trái tim chân thành và đam mê, luôn rực cháy chất trẻ trung mãnh liệt, khao khát được sống hết mình và yêu hết mình:

Dữ dội và dịu êm

Ồn ào và lặng lẽ

Sông không hiểu nổi mình

Sóng tìm ra tận bể.

Ba hình ảnh sông, sóng, bể như là những chi tiết bổ sung cho nhau: sông và bể làm nên đời sóng, sóng chỉ thực sự có đời sống riêng khi ra với biển khơi mênh mang thăm thẳm. Tất cả các khía cạnh tương phản dữ dội - dịu êm, ồn ào - lặng lẽ tạo nên một cái nhìn bao quát về sóng. Mạch sóng mạnh mẽ như bứt phá không gian chật hẹp để khát khao một không gian lớn lao. Hành trình tìm ra tận bể chất chứa sức sống tiềm tàng, bền bỉ để vươn tới giá trị tuyệt đỉnh của chính mình.

Trên hành trình ấy, điểm xuất phát của sóng tưởng chừng đã được lí giải rõ ràng: sóng bắt đầu từ gió. Nhưng rồi những băn khoăn cứ nối tiếp cho đến lúc không thể giải đáp (và cũng không cần giải đáp) bằng lí trí, đó cũng là lúc tầng tầng lớp lớp nghĩa của sóng hiện ra: con sóng của biển khơi tạo ra sóng thơ, con sóng thơ dào dạt của tâm hồn làm xuất hiện con sóng của tình yêu bất tận. Và khi đã thành sóng tình thì không bao giờ có thể lí giải được khi nào ta yêu nhau? Những liên tưởng điệp trùng dào dạt đã nối kết được con người với không gian biển khơi.
Gắn với thế giới riêng tư của Anh và Em là cặp hình ảnh sóng - bờ:

Con sóng dưới lòng sâu

Con sóng trên mặt nước

Ôi con sóng nhớ bờ

Ngày đêm không ngủ được

Lòng em nhớ đến anh

Cả trong mơ còn thức.

Con sóng Xuân Quỳnh sâu kín, tinh tế trong một nỗi nhớ cháy lòng của tình yêu. Nỗi nhớ gói gọn trong thời gian của một ngày đêm nhưng đủ sức dồn nén dung lượng tình yêu của cả một đời người. Nỗi nhớ không chỉ có mặt trong thời gian được ý thức mà còn gắn với tiềm thức - thời gian trong mơ. Vị ngọt ngào mê đắm của tình yêu lan tỏa trong cách nói nghịch lí trong mơ còn thức. Thế giới của Anh và Em không giới hạn chiều dài Bắc - Nam, không khoanh vùng địa bàn mà nơi nào cũng có nỗi nhớ thường trực của tình yêu vĩnh viễn. Xuân Quỳnh đã tiếp nhận nỗi nhớ ấy bằng tất cả sự nhạy cảm của lứa tuổi đôi mươi và khẳng định cho một cái tôi của con người luôn vững tin ở tình yêu.

Hành trình Tình Yêu cũng là hành trình tự thử thách của lòng kiên trì bền bỉ để đạt mục đích của mỗi một cá nhân. Cái nhìn về cuộc đời của Xuân Quỳnh thật nhân hậu và nồng nàn:

Làm sao được tan ra

Thành trăm con sóng nhỏ

Giữa biển lớn tình yêu

Để ngàn năm còn vỗ.

Cuộc đời là biển lớn tình yêu, kết tinh vị mặn ân tình, được tạo nên và hòa lẫn cùng trăm con sóng nhỏ. Trong quan niệm của nhà thơ, số phận cá nhân không thể tách khỏi cộng đồng. Sóng không phải là biểu tượng của một cái tôi ngạo nghễ và cô đơn như thơ lãng mạn. Khát vọng lớn nhưng trong cách nói Xuân Quỳnh lại rất khiêm nhường: trăm con sóng nhỏ như là sự tổng hòa những vẻ đẹp khác nhau để tạo thành biển lớn. Mỗi một quan hệ riêng tư sẽ làm đẹp thêm cho lẽ sống thời đại "Người yêu người, sống để yêu nhau" (Tố Hữu). Đó không chỉ là tinh thần của con người thời đại chống Mỹ mà còn là âm vang của một tấm lòng luôn tha thiết với sự sống, với tình yêu.

Trong biển lớn tình yêu cuộc đời hôm nay, đã có biết bao con sóng đã tới bờ, đang tới bờ và tìm về bờ. Tình yêu vẫn luôn luôn là đề tài hâp dẫn với mọi lứa tuổi, để mọi người đi tìm những lới giải đáp cho ẩn số tình yêu trong một hành trình tìm kiếm không mệt mỏi. Sóng của Xuân Quỳnh vẫn vỗ những nhịp yêu thương, giúp những người đang yêu thêm tự tin vào chính mình, bởi thế giới của Anh và Em cũng là thế giới của những con người biết tìm ra ý nghĩa của sự sống thiêng liêng. Sống là được yêu, Yêu là sống hết mình với cuộc đời vốn rất nhiều yêu thương.