Sắc xuân trong bài thơ Mùa xuân nho nhỏ của Thanh Hải

Mùa xuân nho nhỏ của Thanh Hải là một bài thơ hay trong chương trình Văn học lớp 9. Bài thơ chứa đựng trong nó nhiều vẻ đẹp. Song có lẽ vẻ đẹp nổi bật hơn cả là sắc xuân mang đậm chất Huế.

Bài thơ được làm theo thể thơ năm chữ. Sự gọn ghẽ của cấu trúc ấy cộng với âm thanh, nhịp điệu luân chuyển theo từng khổ thơ làm cho toàn bài thơ là một bức tranh xuân về thiên nhiên và con người xứ Huế.
Ai cũng dễ dàng nhận thấy ở khổ thơ đầu là sắc xuân của mùa xuân thiên nhiên, mùa xuân đất trời. Ba nét chấm phá: một dòng sông xanh, một bông hoa tím biếc, một tiếng chim chiền chiện đã khắc họa một cảnh xuân xứ Huế rất đẹp, tràn đầy sức sống và tràn đầy niềm vui. Điều đáng nói ở đây là tính hình tuyến của ngôn ngữ làm cho câu thơ biểu cảm hơn.

Trước vẻ đẹp của mùa xuân đất trời, cảm xúc của tác giả như trào dâng. Nhà thơ kêu lên cùng với tiếng chim chiền chiện một giọng rất Huế: Hót chi mà vang trời. Và chính cảm xúc đó đã làm cho tác giả nhìn nhận mọi cảnh vật đều rất thơ: Từng giọt long lanh rơi - Tôi đưa tay tôi hứng. Đến đây, hàng loạt câu hỏi đặt ra: Giọt gì rơi? Đưa tay hứng cái gì? Vượt lên trên hai hàng chữ là một ý thơ mà nhiều nhà phê bình rất tâm đắc. Người đọc có thể thốt lên rằng tác giả muốn âm thanh của tiếng chim chiền chiên đọng lại thành từng giọt long lanh rơi, để cho nhà thơ hứng một cách nâng niu, trìu mến. Ở đây đã có sự chuyển đổi cảm giác mang tính chủ quan của nhà thơ. Từ cái có thể nghe được (thính giác) đến cái có thể nhìn thấy được (thị giác) và cuối cùng là cái có thể nắm bắt được (xúc giác). Mọi cảm xúc đã được lên men và nhà thơ như ngây ngất trước vẻ đẹp của thiên nhiêu xứ Huế.

Sang khổ thơ thứ hai, bằng những câu thơ tả thực mang nặng tính tượng trưng, ta có thể cảm nhận sâu sắc vẻ đẹp của mùa xuân cách mạng:

Mùa xuân người cầm súng
Lộc giắt đầy bên lưng
Mùa xuân người ra đồng
Lộc trải dài nương mạ
Tất cả như hối hả
Tất cả như xôn xao.

Từ lộc ở đây có thể hiểu theo nhiều nghĩa, ở nghĩa bề mặt thì lộc có nghĩa là chồi non; ở nghĩa phát sinh thì lộc nghĩa là mùa xuân, là sức sống. Người cầm súng giắt lộc để ngụy trang ra trận, người ra đồng như gieo mùa xuân trên từng nương mạ. Những con người làm nên lịch sử của đất nước đã mang cả mùa xuân ra trận địa của mình để gặt hái mùa xuân về cho đất nước.

Có lẽ sắc xuân Huế đọng lại nhiều nhất ở khổ thơ cuối tạo nên vẻ đẹp cho bài thơ. Đó là vẻ đẹp tư tưởng của tác gỉả, của con người xứ Huế giản dị, khiêm nhường nhưng cũng thật mạnh mẽ:

Ta làm con chim hót
Ta làm một cành hoa
Ta nhập trong hòa ca
Một nốt trầm xao xuyến.
Một mùa xuân nho nhỏ .
Lặng lẽ dâng cho đời
Dù là tuổi hai mươi
Dù là khi tóc bạc.
Mùa xuân - ta xin hát
Câu Nam ai, Nam bình
Nước non ngàn dặm mình
Nước non ngàn dặm tình

Nhịp phách tiền đất Huế:

Cách chọn hình ảnh - những tín hiệu thẩm mĩ của tác giả ở đây thật tự nhiên và hợp lí: chim hót, cành hoa, nốt nhạc trầm, một mùa xuân nho nhỏ. ước nguyện thật thiết tha và khiêm tốn: muốn góp một mùa xuân nhỏ bé để làm nên mùa xuân thiên nhiên, mùa xuân cách mạng, mùa xuân đất nước. Hình ảnh mùa xuân nho nhỏ ở cuối bài thơ như ánh lên, tỏa sắc xuân trong tâm hồn vào toàn bộ bài thơ.

Cả bài thơ chỉ có một từ Huế nhưng chúng ta cảm nhận thật nhiều sắc xuân của Huế ở trong đó. Nào là xuân của đất trời xứ Huế, xuân cách mạng cố đô, xuân con người xứ Huế. Và tất cả là một mùa xuân nho nhỏ mà tác giả hóa thân vào để làm nên một mùa xuân to lớn của đất trời.